Halk arasında göz kayması olarak da bilinen şaşılık, gözlerin birbirleri ile olan paralelliğinin kaybolması sonucu aynı hizada olmaması durumudur. Yani gözler birbirlerinden farklı yönlerde hareket eder, bu nedenle aynı anda aynı nesneyi algılamaz.
Normal şartlar altında sağlıklı bireylerde göz hareketlerini kontrol eden altı kas birbirine paralel ve uyumlu olarak çalışır. Bu kaslardan birinin ya da birkaçının çeşitli nedenlerle zayıflamasıyla hastalar göz hareketlerinin kontrolünde problem yaşar. Gözlerden biri düz bakarken diğer göz yukarıya, aşağıya, içe veya dışa kayar. Şaşılık, genellikle tek gözde ortaya çıkar ancak her iki gözde de görülebilir.
Şaşılık, kaymanın yönüne göre sınıflandırılmaktadır:
- Ezotropya: Gözün içe kayması
- Ekzotropya: Gözün dışa kayması
- Hipertropi: Gözün yukarı kayması
- Hipotropi: Gözün aşağı kayması
Şaşılık, kaymanın yönüne ek olarak oluşum sebebine göre de sınıflandırılır. Oluşum sebebine göre en yaygın görülen şaşılık türleri şunlardır:
- Doğumsal şaşılık
- Kırma kusuruna bağlı görülen şaşılık
- Yetişkinlik döneminde görülen şaşılık
- Kas felçlerine bağlı görülen şaşılık
Şaşılık Neden Olur?
Şaşılık, nedeni tam bilinmemekle birlikte çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir. En yaygın sebeplerinden biri genetik faktörlerdir. Eğer ailede şaşılık öyküsü varsa çocuklarda görülme ihtimali oldukça yüksektir.
Şaşılığın en sık görülen diğer nedenleri şunlardır:
- Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalıklar
- Erken veya zor doğum
- Kafa travmaları
- Küçük yaşta geçirilen ağır veya ateşli hastalıklar
- Serebral palsi (beyin felci)
- Down Sendromu veya diğer kalıtsal kromozomal hastalıklar
- Beyin tümörleri
- Hidrosefali
- Görme bozukluğu yapan diğer göz hastalıkları (katarakt vb.)
- Düzeltilmemiş kırma kusurları (miyop, astigmat, hipermetrop)
- Çeşitli nörolojik hastalıklar (multiple skleroz, myastenia gravis vs.)
Şaşılık, çoğunlukla küçük yaşlarda başlar ancak ileri yaşlarda da gözlemlenebilir. Daha önce şaşılığı olmayan bireylerde meydana gelebilen bu durum; diyabet, hipermetrop gibi çeşitli nörolojik ya da sistemik hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.
Şaşılık Belirtileri Nelerdir?
Şaşılık, genellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda gözlemlenen ancak daha büyük çocuklarda ve hatta yetişkinlerde de ortaya çıkabilen yaygın bir göz problemidir. Şaşılığın çoğunlukla dışarıdan fark edilen en temel belirtisi düz bir şekilde bakmayan gözlerdir. Sabit bir noktaya bakıldığında bir göz doğru yere odaklanırken diğer göz başka bir yöne bakar.
Şaşılığın yaygın belirtileri şunlardır:
- Çift görme
- Bulanık görme
- Güneş ışığında bir gözü kapatma
- Başı eğerek veya çevirerek bir nesneye bakma
- Baş ve göz ağrısı
- Derinlik algısının bozulması
Yeni doğmuş bir bebekte anatomik gelişim henüz tamamlanmadığı için gözler simetrik görünmeyebilir. Bu durumda yalancı şaşılık ortaya çıkar ancak bebeklerin gelişimiyle birlikte yüz hatları değişir ve yalancı şaşılık durumu zamanla ortadan kaybolur. Gerçek şaşılıkta yaş ilerledikçe oluşan tablo gerilemez, aksine ilerlemeye devam eder ve belirtiler artar. Bu sebeple çocuklarda doğumdan itibaren düzenli göz muayenelerinin yapılması görme gelişimi açısından oldukça önemlidir.
Şaşılık Teşhisi Nasıl Konulur?
Şaşılık, kapsamlı bir göz muayenesi yapılarak teşhis edilebilen bir hastalıktır. Uzman bir göz doktoru tarafından yapılan bazı oftalmolojik testler ve altta yatan hastalıkları belirlemek amacıyla çocuk doktorlarıyla iş birliği içinde yapılan birtakım tarama testleri şaşılığın erken teşhis edilmesine yardımcı olabilmektedir. Özellikle bebekler ve çocuklarda erken teşhis ve tedavi ile oluşabilecek görme kaybının önüne geçilebilir ve yaşam kalitesinin düşmesi engellenebilir.
Şaşılık Nasıl Tedavi Edilir?
Şaşılık, erken teşhis ve tedavi ile düzeltilebilen bir hastalıktır. Şaşılık teşhisi konulduğu zaman çocuk ne kadar küçükse ve tedavi ne kadar erken başlarsa başarı şansı da o kadar yükselir. Şaşılık tedavisinde gözlük kullanımı, botulinum toksini (botoks) uygulaması, cerrahi müdahale gibi birçok yöntem bulunmaktadır. Bu tedavilerin amacı şaşılığı ortadan kaldırarak görmenin korunmasını ve gözlerin aynı hizada bakmasını sağlamaktır.
Kırma kusurlarından kaynaklı bir şaşılık oluşmuşsa gözlük kullanımı ile bu problemin önüne geçilebilir. Özellikle göz kası felçlerine bağlı gelişen şaşılık tiplerinde göz çevresindeki kaslara botulinum toksini (botoks) uygulanabilmektedir. Bu yöntem, uzun yıllardır çeşitli göz hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
Ortoptik tedavi adı verilen yöntemle çeşitli egzersizler uygulanabilmektedir. Bu yöntem her iki göze görme yeteneğini kazandırmak için uygulanır. Fakat doğuştan şaşılık, gözlükle veya egzersizlerle düzeltilemeyen şaşılık durumlarında ameliyata başvurulabilir.
Şaşılıkta tedavi yöntemleri, hastanın veya hastalığın durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Etkin bir tedavi planı ile hastalık ortadan kaldırılabilir. Ailede şaşılık öyküsü varsa veya herhangi bir belirti gözlemleniyorsa vakit kaybetmeden göz doktoruna başvurulmalıdır.