Katarakt, genellikle yaşlanmaya bağlı gelişen ve zamanla kalıcı görme kaybına neden olan görme problemlerinden biridir. Sağlıklı bir göz yapısına sahip kişilerde göze gelen ışık korneada kırılarak gözdeki doğal lense gelir. Göz içi lens, gelen ışığı retinaya aktarır ve görme eylemi gerçekleşmiş olur. Normal şartlarda göz içi lens esnek ve saydam bir yapıdadır. Kataraktlı kişilerde, yaşlanmayla birlikte göz içinde bulunan lenste yapısal değişiklikler meydana gelir ve bu lens saydamlığını kaybederek matlaşır. Bu matlaşma sonucu görüntü retinaya doğru aktarılamaz ve görme kalitesi düşer.
Katarakt hastaları nasıl görür? Belirtileri nelerdir?
Katarakt hastalarının ortak şikâyetleri az ve bulanık görmedir. Kişiler buzlu bir camın arkasından bakıyormuş gibi, gözlerinin önüne tül perde çekilmiş gibi hisseder. Katarakt, başlangıç döneminde çok belirti göstermeyebilir. Lens saydamlığını kaybettikçe renklerin canlılığında ve görme kalitesinde azalma ile beraber şikâyetler başlar. Katarakt ilerledikçe dumanlı ve puslu görme, ışıklarda dağılma, parlama gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu kişiler karanlık ortamlarda görmede güçlük yaşar. İlk etapta kişi uzağı net göremez hâle gelir. Bu dönemde yakın görüşte sorun yaşanmaz fakat katarakt ilerledikçe yakın görüş de bozulmaya başlar ve kişi, hem uzak hem yakını gözlüksüz net göremez duruma gelir. Zamanla kişi günlük aktivitelerini yapamayacak kadar zorluklar yaşar.
Sıklıkla karşılaşılan katarakt belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Görme seviyesinde azalma
- Bulutlu, bulanık veya puslu görme
- Kitap, gazete, dergi okurken güçlük çekme
- Göz yorgunluğu
- Göz ve baş ağrısı
- Güneş ışığına, parlak lamba veya farlara karşı hassasiyet
- Çarpık ya da çift görme
- Yakın gözlüğüne ihtiyacın azalması veya gözlüksüz görür hâle gelmek
- Geceleri görme zorluğu
- Renkleri soluk görme
- Araba kullanırken zorlanma
- Derinlik hissinin kaybolması
Katarakt kimlerde görülür?
Katarakt oluşumu çoğunlukla yaşlanmaya bağlı gelişir. Orta yaş ve üzeri kişilerde daha sık rastlanır. Genetik yatkınlığa sahip bazı kişilerin katarakta yakalanma ihtimali daha yüksektir ancak daha genç yaşlarda da görülebilir. Sistemik hastalık (diyabet), uzun süreli sistemik ilaç (kortizon gibi) kullanımı, üveit (göz enfeksiyonu), göz travmaları gibi çeşitli sebepler katarakt oluşumunu tetikleyebilir.
Yetişkin ve daha genç kişiler dışında çocuklarda, bebeklerde de görülme olasılığı vardır. Yenidoğan bebeklerde görülen katarakta ‘’doğumsal (konjenital) katarakt’’ denir. Genellikle gebelikte geçirilen enfeksiyonlar, çeşitli ilaç kullanımı, genetik faktörler gibi nedenlerden ötürü karşılaşılır.
Katarakt her iki gözde de olur mu?
Katarakt tek bir gözü etkileyebileceği gibi her iki gözü aynı anda da etkileyebilir. Bazı kişilerde bir göz daha erken bozulmaya başlayabilir; ancak kataraktın bir gözden diğerine bulaşması gibi bir durum söz konusu değildir.
Katarakt ilaçla tedavi edilir mi?
Kataraktı önleyecek, geciktirecek ya da geriye döndürecek herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Bilinen ispatlanmış bir yöntem henüz yoktur, tek seçenek cerrahi uygulamadır.
Katarakt tanısı nasıl konulur?
Göz doktoru tarafından yapılan kapsamlı bir muayene sonucu katarakt tanısı kolaylıkla konulur. Temel görme testleri yapılır. Göz bebeği büyütülerek biyomikroskopik muayene yapılır. Katarakta eşlik eden başka bir göz hastalığının olup olmadığı tespit edilir. Bu sayede hastaya en uygun tedavi planı oluşturulur.
Katarakt tedavisi nasıl yapılır?
Katarakt teşhisi konulduktan sonra hastanın görme düzeyi ve yakınmaları, yaşı, yaşam biçimi, aktivite düzeyi, kataraktın tek ya da çift taraflı olması gibi parametreler göz önünde bulundurularak cerrahi müdahalenin gerekliliğine karar verilir. Katarakt, başlangıç seviyelerinde ise gözlük kullanımı ile görme düzeyi yükseltilerek kişinin günlük faaliyetlerini sorunsuzca gerçekleştirmesi sağlanabilir ancak katarakt ilerlemeye devam edecektir. Bu gibi durumlarda doktor onayıyla cerrahi müdahale yapılmaktadır.
Katarakt ameliyatı nasıl yapılır?
Katarakt ameliyatı, göz doktorlarının en sık gerçekleştirdiği cerrahi operasyonlardan biridir. Çok eski çağlardan beri çeşitli uygarlıklarda katarakt ameliyatlarının yapıldığına dair kayıtlar bulunmaktadır. Günümüzde teknolojinin de ilerlemesiyle katarakt cerrahisi gelişmiş ve başarılı sonuçlar veren tıbbi bir işlem hâline gelmiştir. Katarakt ameliyatında, saydamlığını yitiren göz içi lens çıkarılarak yerine yapay lens yerleştirilir. Her iki gözde de katarakt varsa aynı anda lens değişimi yapılmaz. Bir göz iyileştikten sonra ikinci göz ameliyat edilir. Ortalama 15 dakika süren katarakt ameliyatında göz topikal anestezilerle yani damlalarla uyuşturulur. Özel bir durum olmadığı sürece genel anestezi ve hastanede yatış gerekmez.
Katarakt ameliyatlarında en çok kullanılan ve en modern yöntemler fakoemülsifikasyon yöntemi ve femtosaniye lazerle katarakt yöntemidir.
Fakoemülsifikasyon veya kısaca fako yöntemiyle katarakt ameliyatında korneada 2 mm’lik küçük bir kesi açılır. Saydamlığını yitiren, sertleşmiş lens ultrasonik titreşimlerle parçalara ayrılır ve gözden dışarı çıkarılır. Yerine yapay lens göz içine yerleştirilir. Fako yöntemi dikiş gerektirmez. Küçük kesi kısa süre içerisinde göz içi basıncın etkisiyle kendiliğinden kapanır.
Femtosaniye lazerle katarakt ameliyatı bıçaksız olarak gerçekleştirilir. Bu da olası komplikasyon risklerini en aza indirir. Femtosaniye lazer yönteminin gelişmiş bilgisayar teknolojisi ve görüntüleme teknikleri ile ameliyat daha kolay ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilebilmektedir.
Lens değişiminden sonra ameliyat yapılan gözde tekrar katarakt oluşmaz. Hastalar ameliyat sonrası birkaç gün içerisinde günlük aktivitelerine dönebilir.